De plek waar je geboren en getogen bent, vormt mede je identiteit
Daar waar je geboren en getogen bent, liggen je roots. Op die plek leer je de wereld te aanschouwen en loopt daardoor als een rode draad door je verdere leven. Het vormt mede je identiteit.
Vincent van Gogh is geboren en getogen in Zundert. In en rondom de panden aan de Markt maakte hij kennis met mensen én ontstond zijn fascinatie voor de natuur. Zijn liefde voor de gewone
mens en de natuur liep als een rode draad door zijn leven. Zijn schilderijen, tekeningen en brieven vertellen ons dat. De roots van de wereldberoemde schilder lagen aan de Markt in Zundert.
Hierdoor is die plek niet alleen mede bepalend voor zijn identiteit, maar ook die van Zundert.
Op de plek waar Vincent opgegroeide, staat een huis waar de tantes van Van Gogh woonden. Vincent kwam daar graag. Er zijn vergevorderde plannen dat pand te slopen
en te herbouwen. Tevens is er een groot appartementencomplex gepland wat nagenoeg de gehele tuin versteend. Cultureel erfgoed lijkt daarmee plaats te moeten maken voor welvaart.
Afgelopen woensdag werd de hoorzitting gehouden omtrent de bezwaren die gemaakt zijn tegen de bouwplannen 'Tantes van Van Gogh'. Ik hield tijdens die
hoorzitting het onderstaande betoog. Dit betoog gaat niet alleen over de situatie in Zundert. Het gaat over de ziel van de plek en de indruk die het bij mensen achter
laat. Het gaat over het belang van het behoud van cultureel erfgoed en het lef om verder te kijken dan wetteksten.
Over de ziel van een plek, je identiteit, Vincent van Gogh, cultureel erfgoed en anders durven kijken
Geachte leden van de bezwaarschriftencommissie en andere toehoorders,
De geboorteplek van Vincent van Gogh is cultuur historisch gezien de meest bijzondere plek van Zundert. U hoeft niet eens de geschiedenis te kennen om dat te concluderen. De bouwplannen 'Tantes
van Van Gogh', naast de geboorteplek, hebben heel wat losgemaakt. 78 Zienswijzen op het bestemmingsplan is uitzonderlijk veel voor een dorp als Zundert. Een petitie met maar liefst 871
handtekeningen, zelfs van van Gogh organisaties, is opmerkelijk. Nu liggen er twee bezwaarschriften welke ondertekend zijn door diverse mensen en organisaties. Dit is een signaal. Het zegt iets
over de reikwijdte van deze plek. Een reikwijdte die verder gaat dan het afstandscriterium waarmee enkel omwonenden aangemerkt worden als belanghebbenden in deze procedure. Het laat zien dat deze
plek uitdaagt om verder te kijken dan wetteksten en afstandsberekeningen op Google Earth.
De ziel van een plek
Ik neem u mee naar een herinnering welke u zult herkennen. U bent vast weleens op een plek geweest die enorm veel indruk op u maakte. U besloot daarom jaren later terug te keren. Intussen was er gebouwd. Groen had plaats gemaakt voor stenen. De sfeer was anders. Het verhaal wat toen te voelen was, was weg.
Wat u de eerste keer in beroering heeft gebracht, is te omschrijven als de ziel van de plek. Die ziel omvat niet alleen de vorm, de kleuren en de geuren die u daar gewaar werd, maar bovenal de gevoelens, de herinneringen en de geschiedenis van die plek. Dat kleeft als het ware aan zo'n plek. Verandert u die plek, dan tast u de ziel aan.
Roots
De hoorzitting van vanavond gaat over het oudste stukje van Zundert. Een plek die de langste geschiedenis kent, de meeste herinneringen heeft en die mede de identiteit van Zundert bepaald heeft. Maar wat die plek onderscheidt van alle andere plekken in het dorp is dat Vincent van Gogh op die plek geboren en opgegroeid is. Sterker nog, dit kan niemand anders ter wereld zeggen, behalve wij in Zundert. Daar! Op die plek. Daar liggen zijn roots. Op die plek ontstond zijn liefde voor de natuur en leerde hij de natuur tot in detail te aanschouwen. Op die plek deed hij zijn eerste inspiratie op. Daar ontstond de imprint die als basis diende voor zijn latere werk. Het pand van de Tantes is naast het van Gogh kerkje het enige pand in ons dorp waar Vincent daadwerkelijk liep, ademde en steun vond. Met de sloop van dat pand gaat die beleving voorgoed verloren. Eerlijk is eerlijk, herbouw is niet hetzelfde als restauratie. We praten over de plek met de meeste ziel in het dorp.
Als geheel behouden
Het werk van Vincent van Gogh krijgt steeds meer aandacht. Nieuwe schilderijen en nieuwe technieken zorgen nog altijd voor nieuwe ontdekkingen. Tot in de lengte der dagen zullen mensen getroffen worden door het werk van Van Gogh. Jo, de vrouw van broer Theo van Gogh, had dat in de gaten en zorgde er voor dat het werk van Vincent opgekocht werd en bijeen gehouden kon worden als één geheel.
De familie Van Gogh schonk de collectie van schilderijen en brieven, welke nu een waarde vertegenwoordigen van meer dan 6 miljard euro, aan de Nederlandse staat. Zij deden dit, omdat zij vonden dat het Nederland als geheel toebehoorde en behouden moest blijven voor het publiek. Hiermee gaven zij een boodschap: 'Kijk zo ga je om met cultureel erfgoed'.
Goud laten zijn en goud laten blijven
Hier in Zundert is de geboortegrond van Van Gogh nog grotendeels in tact. Dat is iets om trots op te zijn. We kunnen dit nu nog als geheel behouden voor onze kinderen, de inwoners en de toeristen. Met de komst van het appartementencomplex verkleinen we de ruimte en ontnemen we de geboorteplek een groot deel van haar ziel. De ziel die de gevoelens, herinneringen en geschiedenis van Van Gogh als geheel, onzichtbaar maar voelbaar in zich heeft. Terwijl de familie juist door hun schenking het culturele kapitaal bijeen hield, staan we in Zundert op het punt cultureel kapitaal voorgoed te vernietigen. Die plek, waar Vincent opgroeide, is goud waard. En dat behoudt zijn waarde, juist door goud, goud te laten zijn en goud te laten blijven.
Zijn we het niet verplicht?
In dit stadium van de procedure hebben we meer nodig dan verwijzingen naar wetteksten. Als de familie de collectie schenkt om deze als geheel bijeen te houden voor de toekomst, zijn we dan de familie niet verplicht hetzelfde te doen met hun roots en zijn geboorteplek? Zijn we de toerist die er speciaal voor uit China, Japan en de VS komt, niet verplicht de jeugdjaren van Van Gogh te blijven tonen en bijna tastbaar te laten beleven door de ziel te behouden. Het bouwen van een thuis kan op veel plekken. Het beleven wat voor Vincent bijna 1/3 van zijn leven zijn thuis was, kan maar op één plek ter wereld. Zijn we het onze kinderen niet verplicht een uniek stuk identiteit van Zundert in ere te houden en ze een boodschap mee te geven: 'Kijk zo gaan we in Zundert om met ons culturele erfgoed'.
Je niet laten vangen
Vincent schreef op 5 juni 1888 aan zijn broer Theo: 'Een nauwkeurige tekening of de juiste kleur is misschien niet het essentiële element dat we moeten zoeken of nastreven. Want de weergave van de werkelijkheid, zou geenszins een schilderij opleveren.'
Alhoewel Vincent de werkelijkheid als uitgangspunt nam, liet hij zich niet vangen om het letterlijke beeld na te streven. Hij toonde lef door anders te kijken en vervolgens door zijn beleving te schilderen. Lef. En dat is precies wat we nodig hebben. Lef om anders te durven kijken en beleving te durven schilderen. Er is lef nodig door de bezwaarschriftencommissie om niet het letterlijke beeld als essentieel element na te streven, maar oog te hebben voor de beleving van deze unieke plek. Lef door het college om zich af te vragen: willen we werkelijk zo omgaan met het unieke culturele erfgoed wat Zundert tot Zundert maakt?
Een pleidooi voor lef
Deze plek heeft een ziel. Het is een levend schilderij waardoor we heel even kunnen ervaren wat ook Van Gogh heeft kunnen beleven. Het gaat daar om de uitstraling
en indruk die het op mensen achter laat. Het is een ankerpunt van onze Zundertse cultuur welke niemand anders ter wereld heeft. Om dat te behouden, pleit ik voor lef.
Hartelijk dank voor uw aandacht,
Natascha Rens
8 mei 2018
Geïnspireerd geraakt door mijn blog?
Laat hier je gegevens achter en ik stuur je af en toe wat inspiratie en nieuwtjes.
Genoeg geïnspireerd? Uitschrijven kan altijd via een link onderaan iedere mail.
Reactie schrijven
Johan ARNOUTS (zaterdag, 11 mei 2019 09:41)
Het pand met tuin heeft meer dan 5 jaar te koop gestaan.
===============================================
B. Torsy (vrijdag, 14 juni 2019 17:30)
Ontroerend en inspirerend hoe jij, Natascha, de situatie in dit pleidooi hebt weten te vangen, tijdens een hoorzitting voor behoud van dit stukje cultureel erfgoed. Wie heeft überhaupt op een dag kunnen bedenken om het pand maar neer te halen, want "we kunnen er niets mee". Restauratie, onderhoud en conservatie: dat is de taak van de gemeente en overheden. Niet een projectontwikkelaar aantrekken en het zoveelste stukje Nederlands erfgoed voorgoed vernietigen om zo de gemeentelijke bankrekening te spekken! Zundert, wees trots op wat u heeft staan en toon dit ook zo naar de wereld! Succes gewenst aan alle voorstanders voor het behoud van het pand met tuin van van Gogh!